پاکسازی غار کرفتو

برای مشاهده این گزارش گزینه ادامه مطلب را انتخاب کنید

پاکسازی غار کرفتو… انتظار برای ثبت جهانی این غار طبیعی- مصنوعی

طبیعت، سراسر آکنده از ناشناخته ها و پدیده های پر راز و رمز است؛ بسی سادگی است که بپنداریم زمین و محیط زیست خود را خوب می شناسیم، و یا بدتر از آن، بر این پندار اشتباه آمیز باشیم که می توانیم بر این محیط چیره گردیم. آدمی، حداکثر توان آن را دارد که به این لایه ی نازک و شکننده ی حیات که بر پوسته ی زمین رنگ های خیره کننده ی بی شمار زده است، آسیب های کاری بزند و با این کار، پیش از هر چیز خویشتن را از نعمت تنوعی که در دوران معاصر ما احتمالا غنی ترین تنوع زیستی تاریخ زمین بوده، محروم و محروم تر کند. و در ثانی (به علت همان ندانم کاری) زیست خود را بر این کره ی کوچک آبی و سبز که در تمامی فضای شناخته شده تا امروز بی مانند است، سخت و سخت تر کند.همین زمین کوچک، در قیاس با لایه ی زنده ی سطح آن، که بشریت با تمامی ساخت و سازهای خود تنها بخشی از آن به شمار می رود بسیار عظیم است؛ برای آن که تصویری از کوچک بودن خودمان و شکنندگی کل حیات داشته باشیم، می توان یک مثال آورد: فرض کنید که از مرکز زمین، با سرعتی بالا می آیید که سه ماه طول می کشد تا به سطح زمین برسید. در این حال، فقط در پنج دقیقه ی آخر سفر، نخستین نشانه های حیات را (که مربوط به گونه های زنده ی اقیانوس ها است) و بیشترین گونه ها را تنها در چند ثانیه آخر خواهید دید.

موقعیت جغرافیایی:

استان کردستان، شهرستان دیواندره ۵۶ ۱۹ ۳۶ شمالی ۲۹ ۵۲ ۴۶ شرقی ارتفاع از سطح دریا ٢٠٢٨ متر

به طور خلاصه می توان گفت: غار کرفتو مجموعه ای از زیبایی های طبیعی و تلاش انسان های پیشین برای غلبه بر طبیعت و زندگی بهتر و ایمن تر است. این اثر باستانی و تاریخی در صخره ی مرتفعی در حدود ۶۷ کیلومتری شمال غرب شهرستان دیواندره و با احتساب همین مسافت تقریبی در شرق شهرستان سقز واقع شده است. غار کرفتو از نوع غارهای آهکی و طبیعی است و به احتمال زیاد در دوران سوم زمین شناسی شکل گرفته است. نـزدیک تـریـن روسـتا در شـمال غـربـی غار به فاصـله ۳ کـیـلـومـتـری به نـام مـیـرسـیـد یا مـیـرسـعـیـد است ، اصـلـی تـریـن راه دسـتـرسـی به آن از طـریـق جاده تکاب است عـبـور از یک بخـش به نام گـورباباعـلـی و سـپـس روسـتای یـوز باش کـنـدی ، و در ادامـه حـدود ۳ کـیـلـومـتـر بعـد از آن غار کـرفـتـو قـرار دارد.

توصیف غار
در گذشته بر اثر سکونت اقوام گوناگون تغییرات، دگرگونیها و دخل و تصرفاتی در غار ایجاد شده و فضاهایی به صورت اطاق های تودرتو، راهرو و دالان عبوری و … به وجود آمده و از این جهت غار کرفتو در میان غارهای دست کن از شهرت خاصی برخوردار است و این شهرت بی دلیل نیست، زیرا این غار از لحاظ بافت ساختمانی بی نظیر است. ارتفاع دهانه ورودی (دهانه ورودی فعلی (از سرِ تپه در حدود ٢٠ الی ٢۵ متر بوده که در گذشته راهی نسبتاً سخت و دشوار در کمر کوه و صخره بیرونی، هدایت بازدیدکنندگان به داخل غار را به عهده داشت، به صورتیکه ب ا قرا ر دادن تعدادی سنگ چین و استفاده ا ز پلکانهای چوبی علاقمندان می توانستند با دشواری به داخل راه یابند. در قسمت جلویی غار، چهار طبقه معماری صخره ای و دست کن ایجاد شده که در هر طبقه علاوه برایجاد اطاق های تو در تو با پنجره ها و نورگیرهایی به فضای بیرونی و در گاهی های مربوطه ساخته شده اند. در زمـسـتانها و هـنگام سـرما درون غار گـرم و در تابـسـتان به لحاظ کـوران باد غار خـنک می باشـد ، دو چـشـمه آب در زیـر تـقابهای پـایـیـن غار وجـود دارد که سـالـیان دراز مـردم از آن بهـره مـنـد گـردیـده انـد . غار کـرفـتـو در دوران ـ مـزوزوئـیـک ـ زیـر آب بـوده و در اوآخـر هـمـیـن دوره ارتـفاعات کـرفـتـو از آب بـیـرون آمـده است.

دالان ها و راهروهای عبوری به منظور ارتباط به طبقات، پله ای تراشیده شده در سنگ و حتی ایجاد جای مناسب کلون و چفت و بست پنجره ها و درگاهیها باعث تأمین امنیت هر قسمت می شده و این موضوع نشان از نوعی معماری پیشرفته در آن زمان دارد . البته به دلیل ریزش هایی که در اثر گذشت زمان در صخره های بیرونی و پیرامون دهانه ورودی در مجموعه معماری صخره ای غار ایجاد شده، تعداد اتاقها و راهروهای موجود درکلیه طبقات در حال حاضر مشخص نیست و به نظر می رسد مجموعه معماری صخره ای و دست ساز غار بسیارگسترده تر از وضعیت کنونی آن بوده باشد و آثار این تخریب ها هنوز هم کاملا مشخص است. روی دیوارهای برخی از اطاق های غار و راهروهای عبوری آنها نقوشی از جانوران و گیاهان وجود دارد. زیباترین بخش معماری غار، طبقه سوم آن است. معـماری ایـن غار صخـره ای ، چهار طـبـقـه در دل کـوه است حجـاران ماهـر فـضاهای مـداخـل غار را تـراشـیـده و اتـاقـها ـ راهـروها و دالانهای مـتعـددی به وجـود آورده انـد که از مـیان غارهای ـ دسـت کـن ـ باقـی مانـده از دوران گـذشـته ایـن غار معـماری کامـلـتـری دارد بـر سـر در یکـی از اتـاقـهای طـبـقـه سـوم کـتـیـبـه ای یـونانـی وجـود دارد و به هـمـیـن عـلـت غار را معـبد هـراکـلـس ( هـرکـول ) می نامـنـد ، در ایـن کـتـیـبـه آمـده :

در ایـن جا هـراکـلـس سکـونـت دارد باشـد که پـلـیـدی در آن راه نـیابـد

وجود این کتیبه سبب شده تا برخی را عقیده بر این باشد که احتمالاً این غار مدتی به صورت موقت مورد سکونت و استقرار سلوکیان (جانشینان پس از اسکندر مقدونی ) قرار گرفته که پس از فتوحات مهرداد دوم اشکانی به سمت غرب ایران حرکت نموده اند. ستون فقرات اصلی غار نزدیک به ٧۵٠ متر طول دارد که در این مسیر پرپیچ و خم، دهانه ها و دالان های گوناگونی منشعب می گردد و به همین جهت تاکنون کسی قادر به شناسایی ت مامی این مسیرها و تهیه نقشه کامل از آن نشده است. مسیر طبیعی غار در طول خویش دارای تفاوت های بسیاری است، به طوری که در برخی بخش ها علاوه بر وسعت خاص دالان ها و تالارهای طبیعی و ارتفاع زیاد سقف آنها، قسمتهایی وجوددارد که بایستی به حالت سینه خیز و به دشواری از آن ها عبور نمود . همین وضعیت خاص باعث شده تا افسانه ها و داستان های بسیاری در میان اهالی منطقه وجود داشته باشد و بسیاری از طلسم غار و نحوه ایجاد آن سخن به میان آورند. حتی این امر در نوشته های مؤلفین محلی استان تأثیرگذارده و به ذکر چنین مطالبی پرداخته اند.

از سال ١٣٧٨ به همت سازمان میراث فرهنگی اقدام به بهسازی مسیر منتهی به غار، ایجاد پارکینگ، سرویس بهداشتی، احداث پله های سنگی و آهنی، نرده های چوبی، خاک برداری از دهانه غار، برق رسانی و نورپردازی غار شد تا غاری که سال ها در گوشه ای از خاک پهناور ایران زمین، مهجور به انتظار محدود بازدیدکنندگان کوهنورد و غارنورد و شرق شناسان بود، پذیرای هزاران گردشگری باشد که امروز به راحتی از این جاذبه دیدنی کشور بازدید می کنند.

غار کرفتو با شماره ٣٣٠ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
 

باستان شناسی غار
در نـتـیـجه آزمایـشـات خاک شـناسـی که از غار کـرفـتـو به دسـت آمـده نـشـان می دهـد به عـلت یک رشـته فعالـیـتهای جـزئـی و فعـل و انفعالاتـی که در سـطح غـار به عـمـل آمـده و رسـوباتـی که بر جای مانـده ایـن غـار از هـزاره چهارم پـیـش از مـیلاد عاری از فعالـیـتـهای انـسـانـی گـردیـده است و سـاکـنـیـن آن که گـله دارانـی کـوچ رو بـوده انـد آن مـنطـقه را تـرک کـرده انـد . غار کـرفـتـو به جهـت گـمانه هایـی که در آن حـفـر گـردیـده و بعـضا تا عـمـق ۵/۵ مـتـر پـایـیـن رفـته است با تـوجـه به لایـه های مـوجـود که تحـتانـی تـریـن آن دارای تـراشـه های سـنگـی و تـیغـه ای بـوده است یک فاصله هـزار سـاله را نـشـان مـی دهـد و دوباره به آثار زیـسـت انـسـانـی مـیـرسـد که دارای چهاردوره سکـونـتـی است : پـیـش از تاریخ ، اشکانـی ، سـاسـانـی ، اسـلامی که البته دوره سـلـوکی آن چـنـدان مـورد یـقـیـن نیست. چه بـسـا که کـتـیـبه مـورد بحـث مـمکـن است در قـرون گـذشـته ایجاد شـده باشـد که البته بایـد با مطالعات بـیـشـتـر و آزمایـشـاتـی که از خـود کـتـیـبه به عـمـل می آیـد سـقـم آن عـیان گـردد.

در گـمانه زنی ها مشخـص گـردیـد عـلاوه بر آنکه در سـطح غار لایـه ها به صـورت انـباشـت تاریخـی به شکـل دوره به دوره قـرار گـرفـته انـد خاکهای رانـده شـده به داخـل حـفـره های کـناری غار هـم به هـمان شکـل قـرار داشـته انـد به طـوریکـه در هـر دوره سـاکـنـیـن بعـدی خاک های دوره پـیـشـیـن را که در سـطح غار وجـود داشـته در حـفـره ها و سـوراخهای مـوجـود انـباشـته انـد . نـتـیجه لایـه نگاری در یـکـی از گـمانه ها ی چهارم که تـا عـمـق ۵ مـتـری حـفـر گـردیـده است نـشـان داد که تـوالـی دوره های تاریخـی به هـمان صـورتـی است که مـواد فـرهـنگی آن در خاک های انباشـت شـده در دهـانه و حـفـره ها و نـیـز راههای فـرعـی مـسـدود شـده قـرار داشـته است . هـر چـنـد دوره پـیـش از تاریـخ آن کـمـتـر نـشـانـی از مـواد فـرهـنگـی مـوجـود را دارد با ایـن حال در بعـضی مـوارد با الک کـردن خاکـها ، تـراشـه هایـی به دسـت می آیـد که با تـراشـه هایـی که در طـبـقه چهارم وجـود دارد مطابـقـت می کـند. 

کـشـف تـراشـه های سـنگـی در طـبـقـه چهارم و محـوطه بـیـرون غار نـشـانـه اسـتـفاده انـسـان در دوران پـیـش از تاریـخ است هـمچـنـیـن نـمـونه اشـیـای به دسـت آمـده باز نـشـانگـر ایـن واقعـیـت است اگـر چـه به عـقـیـده بعـضی دیگـر از کارشـناسـان امـور باسـتانـی مـی تـوان عـمـر غار را حـتـی خـیـلـی پـیـش تـر از آن حـسـاب کـرد.

غار کرفتو در سال ۱۸۱۸ توسط سر رابرت کرپورتر بازدید و کتیبه آن خوانده شده و در سال ۱۸۳۸ هنری اولینسون از غار بازدید کرد و آنچه را که بوسیله کرپورتر از کتیبه خوانده شده بود، اصلاح نمود. در سال ۱۹۶۳ سراورل اشتین همراه با دستیار هنری اش ایوب خان نقشه اطاق های حجاری شده، راهروها و دهلیزهای طبیعی را تهیه کردند.که البته اکنون با توجه به اینکه خاکبرداری و پاکسازی راهروها و دهلیز ها به طور کامل انجام گرفته، نقشه اشتین کامل نیست. البته هیات در نظر داشت نقشه برداری غار را بصورت سه بعدی انجام دهد. که این امر با توجه به هزینه سنگینی که در برداشت، در هنگام کاوش امکان پذیر نشد. ولی پلان طبقات مختلف غار و نیز راه های جدیدی که پیدا شد و به بیرون از غار منتهی گشت تهیه گردیده است.

نحوه دسترسی:
بسته به اینکه مبداء سفر شما کجاست، طرق مختلفی برای رسیدن به غار کرفتو وجود دارد:
۱- (از طریق سنندج ( مرکز استان: از سنندج تا شهر دیواندره ٩۵ کیلومتر فاصله است. این مسیر یک بانده با آسفالت خوب و تماماً کوهستانی است. از دیواندره به سمت سقز حرکت کنید. پس از طی ٣۴ کیلومتر، یک سه راهی در سمت راست وجود دارد که به سه راهی تکاب معروف است. (تابلو غار کرفتو در ابتدای سه راهی نصب شده است ( از سه راهی تکاب تا غار دقیقاً ٣٣ کیلومتر فاصله است. کل مسیر آسفالت و یک بانده است.کیفیت آسفالت مطلوب است. در این مسیر دو سه راهی وجو د دارد که در هر دو لازم است به سمت چپ بپیچید هرچند تابلوی راهنمایی به سمت غار وجود دارد.
۲- مسیر تهران – زنجان: اگر از تهران صرفاً به قصد بازدید غار کرفتو حرکت می کنید( تصمیم ندارید به همدان یا سنندج بروید یا اینکه بخواهید بعداً از طریق سنندج به تهران بازگردید ) فاصله تهران تا زنجان حدود ٣٢٠ کیلومتر و اتوبان است . از زنجان تا دیواندره از طریق بیجار حدود ٢٠٠ کیلومتر فاصله است که جاده آن آسفالت و یک بانده و بخشی از آن کوهستانی است ( جمعاً از تهران تا دیواندره ۵٢٠ کیلومتر و تا غار کرفتو ۵٩٠ کیلومتر است) اگر می خواهید این مسیر را انتخاب کنید بازدید از تخت سلیمان واقع در ۴۲کیلومتری تکاب را به شما توصیه می کنم. لازم به توضیح است که یک راه میانبر بسیار کوتاه شما را از تکاب به غار کرفتو هدایت خواهد کرد.
۳- از طریق تبریز: مسیر تبریز، عجب شیر، بناب، ملکان، میاندوآب، بوکان، سقز، غار کرفتو را طی فرمایید.
۴- از طریق ارومیه: مسیر ارومیه، مهاباد، بوکان، سقز، غار کرفتو را طی فرمایید.

نکات رفاهی حائز اهمیت
 

• در محوطه مقابل غار پارکینگ نسبتاً بزرگی برای توقف خودرو وجود دارد.
• نزدیکترین پمپ بنزین با غار ١۵ کیلومتر فاصله دارد. پمپ بنزین دیگر در جاده دیواندره – سقز و در زرینه ( حدود ۴٠ کیلومتری غار ) واقع شده است.
• سرویس بهداشتی نسبتاً قابل قبول است. توالت فرنگی برای بیماران و بازدیدکنندگان خارجی موجود نیست.
• یک فروشگاه کوچک در محوطه وجود دارد.
• رستوران موجود نیست.
• آب آشامیدنی در دسترس است هرچند توصیه می شود در فصول گرم سال آب آشامیدنی بهداشتی همراه خود داشته باشید
• از پارکینگ تا طبقه اول غار ٢٢٠ پله وجود دارد. این مکان برای سالمندان ناتوان، بیماران با آرتروز پیشرفته زانو و بیماران با ناراحتی قلبی پیشرفته مناسب نمی باشد.
• آنتن دهی تلفن همراه مطلوب است.
• برای ورود به غار لازم است بلیط تهیه کنید.
• بروشور به زبان فارسی موجود است. اگر درخواست کنید به شما تحویل می دهند.
• معمولاً داخل غار راهنما حضور ندارد.
• درصورت قطع برق، اعماق غار فوق العاده تاریک می شود. توصیه می شود یک چراغ قوه کوچک همراه خود داشته باشید.
• در محوطه بیرونی غار درخت یا سایه بان وجود ندارد. اگر قصد دارید برای مدت طولانی در این محوطه بمانید، مراقب آفتاب سوختگی باشید.
• محوطه بیرونی و همچنین فضاهای داخل غار دارای پله های متعدد و پستی و بلندی بسیار است. مراقب کودکان خود باشید.
• در دهانه های خروجی غار نرده های چوبی درست کرده اند که علاوه بر شکل زیبا مانع سقوط بازدیدکنندگان می شود . به این نرده ها تکیه ندهید. خطر سقوط در این بخش برای کودکان بسیار جدی و خطرناک است.

بهترین زمان بازدید
این منطقه دارای زمستان های سردسیر است. احتمال وجود برف و یخ زدگی جاده وجود دارد . دهانه های ورودی غار سرد و سوزناک میشود. در فصول بهار، تابستان و نیمه اول پاییز به راحتی می توان از غار بازدید کرد. بهترین زمان بازدید ماه های اردیبهشت و خرداد است.

گزارش فعالیت و حضور مفید و فعال تعدادی از غارنوردان سنندجی در روز ۱۴ اسفند ماه ۱۳۹۳ برای شرکت در پاکسازی غار کرفتو

این برنامه با میزبانی فرمانداری شهرستان دیواندره و اداره میراث فرهنگی شهرستان دیواندره و دیگر حامیان این برنامه از جمله اداره میراث فرهنگی و صنایع گردشگری استان، جنای اقای بیگلری نماینده مردم سقز در مجلس، معاون سیاسی فرماندار سقز،شهرداری زرینه و دیواندره و نیرو انتظامی و … در مورخ ۱۴ اسفند ماه ۱۳۹۳ با شعار غار کرفتو نماد مردم کردستان برگزار گردید.
طبق هماهنگی های انجام شده چند روز قبل از اجرای برنامه با دبیر هئیت کوهنوردی شهرستان دیواندره جناب آقای امین منصوری برای حضور تیم ما از سنندج و هماهنگی های انجام شده با فرمانداری دیواندره و اداره میراث فرهنگی دیواندره، در روز مقرر ساعت ۷:۳۰ صبح تیم ۸ نفره ما با یک دستگاه مینی بوس که اداره میراث فرهنگی استان در اختیار ما گذشته بود راهی دیواندره شدیم، ساعت ۸:۴۰ دقیقه در محل تجمع اولیه این همایش ( پارک ۲۲ گولان دیواندره) با حضور مسئولین استانی و شهرستانی ، سنندج، دیواندره، سقز و زرینه و جمعی دیگر از مردم و دوستدران زیست محیطی به طرف پارکنیگ غار کرفتو حرکت کردیم.
راس ساعت ۱۰ بود که با حضور در پارکینگ غار و با استقبال رئیس میراث فرهنگی شهرستان دیواندره و تعدادی از کوهنوردان هئیت کوهنوردی دیواندره روبه رو شدیم مراسم این همایش با سخنرانی فرماندار دیواندره جناب آقای بهرام فاتحی ضمن عرض خیرمقدم تشکر از برگزاری کنندگان این حرکت زیست محطیی غار کرفتو نماد کردستان و شهرستان دیواندره می باشد و ما سعی داریم که در جهت ثبت جهانی آن تلاش های لازم صورت گیرد و امسال نیز فرمانداری با اختصاص بودجه ای ۵۰۰ میلیون ریالی در صدد برطرف نمودن مشکلات روشنایی و برق محوطه و داخل غار هستیم که امیدواریم رفع گردد. و در ادامه همایش رسول اشتودان مدیرکل اداره میراث فرهنگی و گردشگری کردستان گفت: تعیین عرصه و حریم قانونی محوطه غار کرفتو در دو بخش تاریخی و طبیعی، تهیه نقشه غار و ایجاد کمپینگ های گردشگری خارج از حریم محوطه کرفتو از اقدامات مورد نیاز برای تکمیل پرونده طبیعی غار کرفتو جهت ارائه به سازمان یونسکو است و ما درصدد تامین اعتبار آن برای ثبت جهانی هستیم و امیدواریم با ثبت جهانی این اثر در آینده ای نزدیک شاهد شکوفایی صنعت توریسم و جذب حداکثری گردشگران داخلی و خارجی در منطقه کرفتو باشیم. وی هزینه تکمیل پرونده غار کرفتو را هفت میلیارد ریال ذکر کرد و اظهار داشت: تعیین حریم یکی از کارهای اولیه در راستای تکمیل پرونده غار کرفتو است و این بخش به تنهایی نیاز به یک میلیارد ریال اعتبار دارد و بعد از آن باید نمونه آزمایش های طبیعی و تاریخی از این اثر نیز موجود باشد. و در ادامه متنی که توسط اقای پیام رضابخش از غارشناسان استان می باشد تهیه شده بود در مورد (غارها و محافظت از این میراث گران بهاء)در این متن بحث های شکل گیری غارها در طول میلیون سال، تخریب در غارها و غارنهشته در غار، دیواره نویسی و یادگاری و حکاکی روی دیوراه غارها و زباله های موجود در غار باعث آلودگی محیط غار و بیمارهای قارچی برای بازدیدکنندگان در پی خواهد داشت به طور خلاصه توسط جناب آقای دکتر محمد رزم کبیر که از اساتید دانشگاه کردستان و جزو تیم سنندج که بود قرائت شد.

دامه زباله های محوطه و داخل غار توسط حاضرین جمع آوری گردید و تیم ما همراه با تیم که از هئیت کوهنوردی شهرستان دیواندره امدند بودند به دورترین بخش داخل غار نسبت به دهانه که توریستی نبوده با فعالیت ۲:۳۰ ساعته حدود ۴۵۰ کیلوگرم زباله از غار خارج کرده (در ضمن ماندن زباله های زیاد دیگر که اکثرآ بقایای پلکنان های چوبی شکسته در ته غار، تقربیآ جایی غیر ممکن برای پاکسازی افراد و مردم عادی بود وجود داشت که به برنامه بعدی موکل شد) و در داخل غار که فجایع دیواره نویسی و حکاکی توسط بازدیدکنندگان به فور بود و خیلی از اثار باستانی و نقوش های باستانی در زیر این کار ناشایسته پنهان و از چشم ها بدور شده بود و ساعت ۱۲ بود که دوستدارن محیط زیست از غار خارج شده بودند و فضای توریستی غار تقریبا عاری از هر گون زباله بود محیط غار را دلنشین کرده بود.

و بعد از ۱:۳۰ ساعت دیگه تیم ما و دیواندره از غار خارج شدیم و با حجم عظیمی از زباله به طرف محوطه پارکینگ غار امدیم و با تعوض لباس ها و خدا حافظی و تشکر از تیم پاکسازی هئیت کوهنوردی دیواندره دوباره راهی دیواندره شدیم و بعد از یک ساعت دیگه در دیواندره بودیم که با خداحافظی از رئیس میراث فرهنگی و دیگر دوستان برای صرف نهار تیم ۸ نفره ما راهی فرمانداری دیواندره شدیم و بعد از صرف نهار از تقربیآ جلسه ۴۰ دقیقه ای با حضور تعدادی از مسئولین این اورگان، از طرف ما پیشنهاد و راهکارهای بهتر و مفید برای حفاظت از غارهای استان به خصوص شهرستان دیواندره و غار کرفتو با آموزش لازم و فرهنگ سازی متوالی در زمینه محیط زیست در غارها و برگزاری این راهکاری و هرچه بهتر نمودن ان برای سالهای اینده پیشنهاد شد و در خصوص یکسری باعث های دیگر از طرف مسئولین در خصوص شناسایی غارهای شهرستان دیواندره بود که در کل با توافق طرفین به نتایج مطلوبی رسیدیم و با خداحافظی و تشکر از این عزیزان راهی سنندج شدیم و ساعت ۱۷:۳۰ سنندج بودیم.

تشکر و سپاس ویژه

از جناب اقای فرهاد رحیمی، رئیس میراث فرهنگی شهرستان دیواندره، مسئولین فرمانداری به خصوص آقای سید طاهر قضایی که مسئول و سرپرست برگزاری همایش بود، هئیت کوهنوردی دیواندره، اداره میراث فرهنگی و صنایع گردشگری استان، گروه کوهنوردی و غارشناسی آرش سنندج، دانشگاه کردستان، جناب اقای ایوب اقارضایی و امین منصوری از کوهنوردان خوب دیواندره.

نکات مرتبط با برنامه:
از آنجا که این غار کاربری گردشگری نیز دارد، از بازدیدکنندگان و گردش گران تقاضا می شود از نظر حفظ محیط زیست همکاری و احساس مسولیت لازم را داشته باشند.
اقداماتی در ارتباط با ثبت جهانی غار کرفتو در حال انجام است که امید می رود این مهم به زودی تحقق بابد.
متاسفانه، کنده کاری ها، نوشته ها و یادگاری هایی که بر در و دیوار غار حک شده است به میزانی زیاد است که به سختی می توان فضای خالی و بکر بر دیوار غار مشاهده کرد.

نفرات تیم شرکت کننده از سنندج (آقایان):
۱- دکتر محمد رزم کبیر
۲- نبی احمد پناه
۳- خبات زمانی
۴- مسلم علیزاده ( عکاس)
۵- هیوا چمنی
۶- نوید علیزاده
۷- بهار زنگی بند
۸- پیام رضابخش ( سرپرست)

تنظیم گزارش: آقایان دکتر محمد رزم کبیر و پیام رضابخش

منابع مورد استفاده:

سازمان میراث فرهنگی کشور
دکتر مسعود شهیدی